Ríkisfjármagnaðir fjölmiðlar eru ekki frjálsir fjölmiðlar. Hugleiðing á útfarardegi Ellerts B. Schram.

Mér er í barnsminni þegar Ellert B. Schram o.fl. stofnuðu Fréttaútvarpið, frjálsa útvarpsstöð, til að andmæla einokun ríkisíns á þeim miðli. Rekstrinum lauk á dramatískan hátt, þar sem Ellert lýsti því í beinni útsendingu hvernig "varðhundar einokunarinnar og afturhaldsins sem kerfiskallarnir og ósvífnir stjórnmálamenn hafa sigað á okkur". Málaliðar ríksvaldsins voru komnir á hurðahúninn til að rjúfa útsendingu. "Þeim liggur mikið á, varðhundum kerfisins, þegar frelsið er farið að ögra þeim". Þetta var á þeim tíma þegar alvöru blaðamennska fólst í því að veita valdinu raunverulegt aðhald og sjá til þess að almenningur fengi aðgang að fleiri sjónarmiðum en aðeins þeim sem ríkisvaldið blessaði. Allt þetta hugsa ég í fjarlægu landi á útfarardegi Ellerts, því fróðlegt hefði verið að heyra hvað hann hefði sagt um þá mynd sem nú hefur afhjúpast í Bandaríkjunum og á alþjóðavettvangi: USAID hefur látið milljónir dollara renna til þúsunda blaðamanna og mörg hundruð fréttaveita um allan heim í því skyni að stýra fréttaflutningi!

Af þessu tilefni birti ég hér þýðingu á texta sem mér sýnist vera ritaður undir dulnefni (Amuse). Um höfundinn veit ég ekkert, en textinn er býsna skýr og góður, - og á fullt erindi við þjóð sem leyft hefur samstilltum (samspilltum?) fjölmiðlum að stýra umræðu (og skoðunum sínum) allt of lengi. TExtinn á fullt erindi við íslenskt þjóðfélag, þar sem allir fjölmiðlar eru annað hvort ríkisreknir eða rikisstyrktir: 

Frjáls fjölmiðlun er grundvallaratriði í lýðræði. Hún starfar sem fjórða valdið, stofnun aðskilin löggjafarvaldinu, framkvæmdavaldinu og dómsvaldinu, en samt með það hlutverk að halda þeim öllum til ábyrgðar. Hún tryggir að valdi sé haldið í skefjum, misnotkun sé afhjúpuð og borgarar upplýstir. En þegar fjölmiðlar hætta að starfa sjálfstætt—þegar þeir verða fjárhagslega háðir sömu stjórnvöldum og þeir ættu að fjalla gagnrýnið um—þá hætta þeir að vera eftirlit með valdinu og verða í staðinn þjónar þess. Í dag hefur það, sem áður var óháð afl með sterka sjálfstæðisstefnu, verið innlimað í valdakerfi ríkisins, grafið undan hlutlægni þess og trúverðugleiki þess rýrnað.

Þessi þróun er engin tilviljun. Vinstrið í Bandaríkjunum, sem oft heldur því fram að „lýðræði deyi í myrkri,“ hefur tekið upp ríkisfjármagnaða blaðamennsku sem leið til að stjórna orðræðunni. Undir yfirskini þess að „vernda óháða blaðamennsku“ er skattfé dælt í fjölmiðlastofnanir sem styðja nánast eingöngu frjálslyndar hugmyndir og frambjóðendur Demókrata. Afleiðingin er ríkisstyrkt einokun á upplýsingum—einokun sem útilokar í raun og veru íhaldssamar raddir úr þjóðlegri umræðu.

Sönnunargögnin eru skýr. Samkvæmt rannsókn Pew Research Center frá 2022 segjast aðeins 7% blaðamanna vera íhaldssamir. Enn meira áberandi er að 96% af pólitískum framlögum blaðamanna fara til Demókrata, samkvæmt gögnum frá alríkiskosningastofnuninni (FEC). Hugmyndafræðileg slagsíða fjölmiðla er ekki lengur spurning um tilfinningu eða tilgátur; hún er sönnuð með tölfræðilegum staðreyndum. Þegar yfirgnæfandi meirihluti þeirra sem móta almenningsálitið hallar á einn veg—og þegar opinbert fjármagn heldur úti fjölmiðlum þeirra—verður hugmyndin um frjálsa og sanngjarna fjölmiðlun að blekkingu.

Alríkið hefur beinan þátt í þessari hugmyndafræðilegu yfirtöku. Með auglýsingasamningum, styrkjum og niðurgreiðslum veitir Washington vinstrisinnaðum fjölmiðlum stuðning, á meðan íhaldssamir fjölmiðlar þurfa að bjarga sér sjálfir. Stofnanir á borð við USAID (Bandaríska þróunaraðstoðin) hafa veitt fjármuni til þúsunda blaðamanna og fjölmiðlahópa, en yfir 94% af pólitískum framlögum starfsmanna þessarar stofnunar fara til Demókrata. Þetta eru ekki hlutlausar ákvarðanir. Þær fela í sér stefnumótandi fjárfestingu í hugmyndafræðilegri samræmingu—þar sem ákveðnar frásagnir eru magnaðar upp á meðan aðrar eru kerfisbundið þaggaðar niður.

Nýleg greining Columbia Journalism Review sýndi fram á að USAID hefur stutt yfir 6.200 blaðamenn, 707 fréttamiðla og nærri 300 fjölmiðlastofnanir í 30 löndum. Bandarísk stjórnvöld eru þannig orðin, samkvæmt eigin yfirlýsingum, stærsti opinberi bakhjarl „sjálfstæðra“ fjölmiðla í heiminum. En hversu „sjálfstæðir“ eru fjölmiðlar sem treysta á ríkisfjármögnun? Stofnendur Bandaríkjanna voru fullkomlega meðvitaðir um hættuna sem fylgir ríkisrekinni upplýsingadreifingu og skildu að sannarlega frjáls fjölmiðlun verður að vera óháð þeim stjórnvöldum sem hún gagnrýnir.

Framganga USAID er sérstaklega varhugaverð. Þrátt fyrir yfirlýsingar um að stuðla að lýðræði endurspeglar fjármögnun þess á fjölmiðlum í raun áróðursaðferðir kalda stríðsins. Í stað þess að standa vörð um raunverulega fjölmiðlafrelsi virkar USAID sem tæki bandarískrar valdapólitíkur, þar sem fjármögnun blaðamanna og fjölmiðlahópa fer eftir því hvort þeir samræmast hugmyndafræði Washington-stjórnarinnar. Þeir hunsa á meðan vinstristjórnir sem bæla niður íhaldssamar raddir. Þessi vafasama „verndun fjölmiðlafrelsis“ afhjúpar hinn raunverulega tilgang: pólitísk afskipti klædd í dulargervi fjölmiðlastuðnings.

Skoðum dæmi: Í Suður-Ameríku hefur USAID fjármagnað vinstrisinnaða fjölmiðla sem vinna gegn íhaldssömum stjórnvöldum. Í Austur-Evrópu hafa fjölmiðlaáætlanir þess verið notaðar til að styðja andstöðuhreyfingar gegn hægrisinnuðum ríkisstjórnum í Ungverjalandi og Póllandi, á meðan þögn ríkir um vinstrisinnaðar kúganir annars staðar. Þessi valkvæða notkun á „fjölmiðlafrelsi“ gefur skýra vísbendingu um hið sanna markmið stofnunarinnar: pólitísk afskipti sem dulbúnar fjölmiðlastyrkjum.

Maður verður að spyrja: Ef USAID er svo staðráðið í að vernda fjölmiðlafrelsi, hvers vegna er það hvergi sjáanlegt á stöðum eins og Kúbu eða Venesúela, þar sem blaðamenn standa frammi fyrir raunverulegum hótunum frá alræðisstjórnum? Svarið er augljóst—fjölmiðlaverkefni USAID snúast ekki um að efla óháða blaðamennsku heldur um að hanna stjórnarskipti gegn ríkisstjórnum sem andmæla alþjóðlegri framgangsstefnu Washington.

Þessi ríkisrekna fjölmiðlun hefur alvarlegar afleiðingar. Fréttir sem eru óþægilegar eru grafnar niður, og rannsóknir á spillingu innan Demókrataflokksins eru afgreiddar sem „samsæriskenningar.“ Áberandi dæmi var bælingin á Hunter Biden fartölvumálinu fyrir forsetakosningarnar 2020—mál sem síðar var staðfest sem raunverulegt, en var á sínum tíma afskrifað sem „rússnesk upplýsingaóreiða“ af fjölmiðlum sem fylgdu fyrirmælum stjórnvalda. Afleiðingin? Opinber umræða verður bjöguð, kosningar verða fyrir áhrifum og ólíkar skoðanir eiga erfitt með að komast að.

Stofnendur Bandaríkjanna skildu mikilvægi sjálfstæðrar fjölmiðlunar. Fjölmiðlar sem fá fyrirmæli—og fjármögnun—frá ríkinu eru ekki frjálsir fjölmiðlar. Þeir eru tæki ríkisvaldsins. Einu raunverulegu lausnina er að aðskilja fjölmiðlun og ríkið með öllu. Skattfé á ekki að renna til fréttastofa. Fjölmiðlar verða að keppa á frjálsum markaði hugmynda, þar sem trúverðugleiki, en ekki pólitískt stuðningsnet, ræður úrslitum um afdrif þeirra.

Þjóð sem leyfir ríkisvaldinu að taka yfir fjölmiðlana á sér ekki frjálsa fjölmiðlun. Hún á sér aðeins opinbera málpípu, dulbúna sem sjálfstæða fjölmiðlun. Þangað til stjórnvöld eru rekin út úr fjölmiðlastarfseminni mun blaðamennska í Bandaríkjunum halda áfram að hnigna—frá því að vera varðhundur valdsins í að verða þægur kjölturakki þess, geltandi aðeins þegar húsbóndinn skipar svo fyrir.

 

 

 

 

Fleiri sjálfsmörk í vændum?

Áður hefur hér verið vísað til kannana sem gerðar hafa verið á Íslandi sem bentu til yfir 90% Íslendinga hefðu kosið K.Harris sem forseta Bandaríkjanna hefðu þeir haft rétt til að kjósa í þar í landi. Tölfræðin er vissulega ótrúleg, en um leið á einhvern hátt óhugnanleg, því það getur ekki verið hollt að búa í samfélagi þar sem allir eiga að hafa sömu skoðun. En dömur mínar og herrar hér er óklippta viðtalið sem "60 minutes" tók við Harris í aðdraganda kosninganna en stakk svo ofan í skúffu, því svörin voru talin til þess fallin að skaða frambjóðandann sem veitti þau. Viðtalið segir okkur væntanlega ýmislegt um (íslenska) kjósendur, en líka margt um það hvernig fjölmiðlar geta reynt að fela það sem þykir ekki sýna "þeirra frambjóðendur" í nægilega jákvæðu ljósi.

Eitt að því sem Harris segir í viðtalinu er að forseti USA geti ekki komið landamæragæslu í viðunandi horf, því þingið þurfi að koma að málum. Örfáum dögum eftir að DT tók við embætti hafði hann þó komið því til leiðar að Mexíkó sendi 10.000 hermenn að landamærunum til að koma skikki á gæsluna við landamærin og skrúfa fyrir straum ólöglegra innflytjenda. 

Samhliða þessu er hafin eftirtektarverð tiltekt í fjármálum Bandaríkjanna, þar sem verið er að skrúfa fyrir peningasendingar USAID út um allan heim, m.a.: 

- $45 million for DEI scholarships in Burma - $3 million for girls centered climate action in Brazil - $125 million to racialize public health - $280,000 for diverse birdwatchers - $1.5 million for DEI in Serbia - $70,000 for DEI musical in Ireland - $2.5 million for electric vehicles in Vietnam - $47,000 for trans opera in Colombia - $32,000 trans comic book in Peru - $2 million for sex changes in Guatemala - $6 million for tourism in Egypt

óstaðfestar fregnir herma að milljónir dollara hafi ratað alla leið til Íslands. Fróðlegt verður að sjá hvað koma mun í ljós þegar listarnir hafa verið birtir, en það gæti orðið dagaspursmál úr þessu. Leitt væri (og ljótt) ef íslenskir þrýstihópar (og fjölmiðlar) hafa þegið sporslur frá USAID og notað þá fjármuni til að reyna að móta skoðanir Íslendinga í þágu þeirra sem stóðu að baki framboði Harris og áður Bidens. Ef slíkt kemur upp úr kafinu myndi það kalla á alvarlega umræðu um notkun erlendra fjármuna í áróðursskyni og til skoðanamyndunar á Íslandi. En vonandi þurfum við engar slíkar áhyggjur að hafa, því það er svo gott að geta huggað sig við tilhugsunina um að Ísland sé krúttlegt og óspillt.

Ný ríkisstjórn Íslands má ekki við því að fá á sig fleiri sjálfsmörk á fyrstu dögunum. Kannski gæti hún snúið vörn í sókn og tileinkað sér að fara sparlega með fé landsmanna og komið viðunandi stjórn á landamæragæsluna? Þroskaðir stjórnendur tileinka sér góð vinnubrögð hvaðan sem þau koma. 

 

 

Úr nöldrinu á Alþingi í góða stöðu erlendis?

Þegar almennir borgarar ráða sig í vinnu hjá einkafyrirtækjum er oft að finna ákvæði í ráðningarsamningi um trúnaðarskyldur og að viðkomandi skuldbindi sig til að hverfa ekki til starfa hjá samkeppnisaðila í tiltekinn tíma eftir að ráðningarsambandi lýkur gagnvart fyrri vinnuveitanda. Þetta er nefnt hér í ljósi þess að nú gerist það a.m.k. í annað sinn á stuttum tíma að íslenskir stjórnmálamenn gerast erindrekar erlendra stofnana á meðan þeir gegna trúnaðarstörfum sem kjörnir þingfulltrúar. Samhliða fréttaflutningi af ráðningu ÞKRG í ólaunaða stöðu hjá Evrópuráðinu rifjast upp fréttirnar af því þegar Katrín Jakobsdóttir varð sendiherra "velsældarverkefnis" hjá WHO. Katrín fékk þessa vegtyllu eftir að hafa dyggilega fylgt þeim línum sem WHO lagði í "kófinu". ÞKRG fær sína stöðu eftir að hafa ýft stríðsfjaðirnar ítrekað vegna Úkraínu. Frammi fyrir þessu er varla óeðlilegt þótt íslenskir kjósendur velti fyrir sér hvort í þessu birtist einhver stef sem vert er að skoða nánar. 

Öll vitum við að vettvangur stjórnmálanna er einn versti drullupyttur sem unnt er að stíga út í. Í raun ættum við öll að vera þakklát þeim sem fórna tíma sínum og orku í stjórnmálastarf. Um leið er ljóst að starfsöryggi stjórnmálamanna er afskaplega lítið, a.m.k. í samanburði við aðra sem þiggja laun frá ríkinu. Margir fyrrum þingmenn hafa borið vitni um það að atvinnumöguleikar þeirra séu mjög skertir eftir að þingsetu lýkur. Með hliðsjón af þessu hlýtur að mega spyrja hvort verið geti að íslenskir stjórnmálamenn standi frammi fyrir meiri freistnivanda en stjórnmálamenn í stærri samfélögum, því atvinnumarkaður á Íslandi er auðvitað miklu minni en annars staðar og tækifæri afdankaðra pólitíkusa enn færri fyrir vikið. Birtist freistnivandinn í því að íslenskir stjórnmálamenn sjái sér sérstakan hag í því að koma ár sinni vel fyrir borð hjá alþjóðlegum stofnunum, eignast þar vini og koma sér í mjúkinn, til að fá möguleika á starfi þar ef stjórnmálaferillinn heima skyldi fá snubbóttan endi? Sendiherrastaða hjá WHO spillti örugglega ekki fyrir því að Katrín Jakobsdóttir fengi fast starf hjá WHO í byrjun nóvember 2025.

Erum við hér einhverju nær því að skilija betur öll faðmlögin, knúsin og kossana á fundum ráðherra og erlendra embættismanna, þar sem vinfengið er svo gott og innilegt að helst minnir á fundi kommúnistaleiðtoga í Ráðstjórnarríkjunum? Á fundum Nato, ESB, WEF og hvert sem litið er, þá virðast allir (nema helst Milei og Trump) svo ægilega góðir vinir, næstum eins og þau séu í einum og sama klúbbnum. Vont væri til þess að hugsa ef þessi góði vinskapur færi svo að snúast um að útvega hvert öðru vinnu eftir að stjórnmálaþátttöku lýkur?

Í aðdraganda forsetakosninganna benti ég á að þingmenn og ráðherrar þurfi að aðgæta mjög vel hvort erindisrekstur fyrir erlendar stofnanir kunni að hafa í för með sér hagsmunaárekstur. Þær ábendingar verða enn brýnni eftir því sem fleiri íslenskir þingmenn taka að sér erindisrekstur fyrir erlendar stofnanir, samhliða þingmennsku.  

Þegar menn bjóða sig fram til setu á Alþingi er það ósögð en sjálfsögð forsenda að viðkomandi sinni því starfi af fullri alúð og einurð, en ekki sem hlutastarfi og gangi ekki erinda annarra hagsmuna en íslenskra kjósenda á meðan. Er það ósanngjörn krafa?

Segir stöðuna ekki hafa áhrif á þingstörf

Fyrir hvern eru stjórnmálaflokkarnir að vinna? Af hverju taka þeir upp vond mál hvers annars?

Ég er góður strákur. Vel upp alinn. Ljúfur og kurteis. Þetta er a.m.k. það sem ég segi sjálfum mér, þótt konan mín segi að ég megi helst ekki verða svangur, því þá sýni ég á mér verra snið. Á álagstímum og á ferðalögum í útlöndum gleymist þetta stundum. En Internetið gleymir engu. Á netinu má sjá að ég á það til að vera virkilega leiðinlegur við samferðafólk mitt, sbr. bloggfærslu sem ég ritaði 13.4.2023 um þá fyrirætlan forystu Sjálfstæðisflokksins að leggja fram frumvarp um bókun 35. Í færslunni sagði ég m.a.

Í undirgefni og fylgispekt við erlent skrifstofuveldi hyggjast Alþingismenn, með stuðningi embættismanna íslenska ríkisins, leggja stjórnarskrá lýðveldisins á bálköstinn með því að samþykkja frumvarp sem veitir erlendum reglum almennan forgang umfram íslensk lög,“ [...]

Með því að standa að framlagningu slíks frumvarps leggur Sjálfstæðisflokkurinn stefnu sína og hugsjónir á bálið. Yfir brunarústunum mun forysta flokksins og þingmenn vonandi sjá sóma sinn í því að segja sig úr flokknum eða leggja til að fyrri hluti nafns hans verði þurrkaður út svo að heitið verði aðeins "Flokkurinn".

Ég man glöggt hvar ég sat þegar ég skrifaði þetta og það hlýtur að hafa verið áður en ég borðaði morgunmatinn þann daginn! En grínlaust, þá liggur nú fyrir að formaður og varaformaður eru bæði á útleið: Formaðurinn hættur á þingi og varaformaðurinn komin með annan fótinn til Evrópuráðsins í Strassborg, þar sem hennar bíður vonandi glæstur starfsferill.

Vika er langur tími í pólitík segir klisjan, en allt getur greinilega hringsnúist á tæpum tveimur árum: Forystufólk hverfur á braut og vond þingmál sem Sjálfstæðisflokkurinn hefur reynt að koma í gegnum þingið eru tekin upp af pólitískum andstæðingum þess flokks, sbr. það að Samfylkingin ætlar nú að taka upp bókunarmál XD og keyra það í gegnum þingið, væntanlega með dyggum stuðningi annarra ríkisstjórnarflokka. Áhugavert verður að sjá hvernig þingmenn XD munu reyna að samræma sitt tal, þ.e. annars vegar yfirlýsta andstöðu við ESB aðild og hins vegar stuðning við frumvarpið um bókun 35 sem veikir stöðu Íslands gagnvart ESB. Verði frumvarpið um bókun 35 að lögum munu stuðningsmenn ESB aðildar geta byggt á því í aðdraganda þjóðaratkvæðagreiðslunnar, að Ísland sé hvort sem er komið með báða fætur inn fyrir þröskuldinn í Brussel og að full aðild sé aðeins staðfesting á því. 

Til hvers hafa þá kynslóðir Sjálfstæðismanna barist? Hvað hefur þá orðið um þær hugsjónir sem flokkurinn var byggður á? Má kasta þeim öllum á bálið til að tryggja sjálfum sér þægilegt sæti í ylnum frá valdinu?

Nýkjörnir alþingismenn tóku að sér að verja hagsmuni lands og þjóðar, en ekki hagsmuni erlends skrifstofuveldis. ESB er á fallanda fæti, bæði efnahagslega og pólitískt. Allir þeir sem hyggjast styðja frumvarpið um bókun 35 verða að gera grein fyrir því hvernig stuðningur þeirra við frumvarpið samræmist skyldum þeirra við stjórnarskrá lýðveldisins sem þeir hafa unnið drengskaparheit að. 

Er hugsanlegt að einmitt þetta mál um bókun 35 afhjúpi að íslenskir stjórnmálaflokkar þjóna fyrst og fremst erlendu stofnanaveldi og að æðsti draumur íslenskra stjórnmálamanna sé að komast í öruggt starf á þeim vettvangi? Spyr sá sem ekki veit. 

 

Þórdís Kolbrún skipuð sérstakur sendifulltrúi

Lögmætar spurningar sem kalla á umræðu og svör

Besta leiðin til að komast að niðurstöðu er að skoða viðfangsefnið út frá öllum hliðum, ekki bara einni. Á þessu lögmáli byggist málflutningur fyrir dómi. Á þessu grundvallast einnig heilbrigð stjórnmál og síðast en ekki síst, þá byggja vísindalegar framfarir einmitt á frjálsri, opinni og beinskeyttri umræðu, þar sem mönnum leyfist að spyrja spurninga, gagnrýna og efast. Í "kófinu" voru slíkar umræður allt í einu ekki lengur leyfilegar. Ekki mátti efast, ekki gagnrýna. Menn sem vildu bera fram spurnignar voru þaggaðir niður, jaðarsettir og sakaðir um að auka á upplýsingaóreiðu eða jafnvel sagðir dreifa samsæriskenningum. 

Reynsla síðustu ára hefur vonandi kennt okkur að þetta var ekki besta leiðin til að stýra heilu samfélagi. Sérfræðingar geta verið vel að sér á sínu sviði, en algjörlega fávísir á öðrum sviðum. Guðmundur Guðmudsson er frábær þjálfari, en fyrst og fremst þó á sviði handboltans og ekkert endilega betur fær um það en t.d. ég að stýra lýðheilsumálum þjóðarinnar. (Ég nefni GG bara af handahófi, því hann var einn af mínum uppáhaldshandboltamönnum og ber mikla virðingu fyrir honum sem þjálfara). Við eigum margar perlur í mannlífinu sem allir eru frábærir á sínu sviði, grínista, leikara, tónlistarmenn, veðurfræðinga o.s.frv. en þar með er ekki sagt að þeir séu best til þess fallnir að yfirtaka sín svið og halda þeim í heljargreipum. Þetta gerðum við (og fleiri þjóðir) þó með heilbrigðismál okkar. Og við erum eina þjóðin sem ætlar að leyfa sama fólkinu að halda takinu á þessum málaflokki, sbr. skipun fyrrum landlæknis í embætti heilbrigðisráðherra. 

Tvær óverðlaunaðar hetjur, Helgi Örn og Þorgeir, benda á það í þessari nýju Morgunblaðsgrein, að Alma Möller getur ekki leitt gagnrýna umræðu / uppgjör við kóvid-árin. Sjálfur hef ég ítrekað kallað eftir því að samfélag lögfræðinga ræði það á sínum samkomum (Lagadeginum) hvernig réttarríkið var tekið hér úr sambandi og fámennum hópi afhent öll völd. En slíkt uppgjör hefur enn ekki farið fram. Við íslendingar erum eina þjóðin (mögulega fyrir utan Kínverja) sem hafa ekki sýnt heiðarlega viðleitni til að ræða þetta tímabil með gagnrýnum hætti í þeim tilgangi að læra af reynslunni. Hluti þess lærdóms gæti verið fólginn í að hætta að trúa öllu sem kemur fram í fréttatímunum, hætta að gleypa allt hrátt sem sérfræðingar vilja mata okkur með. Helgi Örn og Þorgeir hafa sínar efasemdir um "sprauturnar góðu" sem allir fengu til að verjast "veirunni skæðu". Tímabært er að rætt verði heiðarlega um það hvort "vísindin" hafi breyst í trúarbrögð, hvort læknar hafi stigið inn í hlutverk presta og hvort sérfræðingarnir höfðu höndlað sannleikann þegar þeir fullyrtu að sprauturnar kæmu í veg fyrir að menn smituðu aðra; kæmu í veg fyrir að sprautaðir smituðust; að lyfin væru örugg og árangursrík (e. safe and effective); að lyfin drægju úr einkennum; að börn þyrftu á sprautunum að halda; að grímur veittu vörn; að samfélagslokanir skiluðu árangri; að réttlætanlegt væri að afhenda sérfræðingum valdsataumana, taka þingræðið úr sambandi og breyta réttaríkinu í sóttvarnaríki.

Lýðræðið deyr og réttarríkið breytist í harðstjórnarríki ef enginn ávarpar þessa hluti. 

Með þeim mæli, sem þér mælið, mun yður mælt verða.

Fyrir mann sem hefur verið undir smásjá í smásamfélagi er endurnærandi að dveljast í þúsund sinnum stærra samfélagi eins og Bandaríkjunum, þar sem enginn þekkir mann. En svo gerist það samt að Íslendingar birtast á förnum vegi og vilja ræða málin, eins og sérlega skynsöm kona sem ég hitti í gær og deilir sennilegast ekki skoðunum með þeim 96%(!) kynsystra hennar sem vísað var til á þessu bloggi fyrir stuttu. Hún kvaddi með þeim orðum að hún vissi ekki "hvert mál væru eiginlega að þróast á Íslandi". Með orðalagi sínu var hún þó í raun að segja að hún viti vel hvert stefnir. 

Öfugt við marga aðra var þessi ágæta kona ánægð með margt hér í vesturheimi. Á rúmlega 50 árum hef ég m.a. áttað mig á að eitt af því sem er sérlega vinsælt á Íslandi er að hallmæla Bandaríkjamönnum. Gáfað fólk á Íslandi (lesist: langskólagengið) virðist, margt hvert, hafa sérstaka ánægju af að kalla Bandaríkja menn "illa upplýsta", "fáráðlinga", "fordómafulla" o.s.frv. Ummæli sem þessi, sem fela í sér alhæfingar um næstum 400 milljóna manna þjóð, lýsa þó sennilega umtalsverðum fordómum.

Þetta skrifa ég eftir að hafa farið víða síðustu daga í BNA og hlustað m.a. á útvarpsumræður þar sem boðið var upp á tvíhliða málflutning tveggja háskólaprófessora um tilskipanir Bandaríkjaforseta, frásögn sérfræðings um ris og hnig Weimar lýðveldisins og viðtal við prófessor frá Cambridge um lífið í Rómaveldi til forna. Í máli þeirrar síðastnefndu kom fram að þrátt fyrir útbreidda spillingu og misnotkun á valdi - og þótt unnt hefði verið að telja svonefnda "góða keisara" á fingrum annarrar handar, þá hefði almenningur og embættismennirnir spilað með valdhöfum og þannig séð til þess sjálf að spillingin varð ekki upprætt. Prófessorinn, sagði að við vildum flest ef ekki öll ímynda okkur að við myndum taka harða afstöðu gegn ofríkismönnum og spilltu embættisveldi, en bætti svo við að sagan sýndi annað: Flestir hugsa bara um að tryggja eigin hag, jafnvel þótt það kosti undirgefni, tjón á samviskunni og skerta sjálfsvirðingu. Frammi fyrir sjálftöku stjórnmálaflokka á fé úr ríkissjóði og frammi fyrir vinavæðingunni sem viðgengst á Íslandi heyrast ótrúlega lágvær andmæli. Kannski er þá betra að geta bent á fólk í annarri heimsálfu og sakað það um lágkúru og spillingu? 

Eftir stendur sú spurning hvort Íslendingar séu betur innréttaðir en Rómverjar til forna ... eða Bandaríkjamenn nú á tímum. Svari nú hver fyrir sig. Í þessu samhengi er þó hér til áhugaverðs, lítils fróðleiksmola að líta: Íslendingar, sem hafa í könnunum lýst sér sem ægilega hamingjusömum og jafnvel sem "hamingjusömustu þjóð í heimi" hafa oftar en einu sinni "náð" efsta sæti á alþjóðlegum listum yfir mestu pillu-gleypendur í heimi. Kannski bægja pillurnar þunglyndiseinkennum frá. En ætli þær bæti dómgreindina um leið / geri að verkum að menn telji sig færa um að alhæfa um 400 milljónir manna handan hafsins?

 

Trump, tollar og tilvistarlegt samhengi

Fyrir þá sem eiga erfitt með að sjá stóru myndina, þá snúast tollahækkanir Trumps á nágrannaríkin og Kína ekki aðallega um tolla, heldur um almenna hagsmunagæslu USA gagnvart þessum ríkjum, sem Trump telur greinilega að fyrirrennarar hans í embætti hafi vanrækt. Hagsmunagæsla fyrir sitt eigið ríki er hugtak sem gæti komið yngra fólki spánskt fyrir sjónir, en þetta er þó það sem stjórnmál gengu út á áður en hnattvæðingar-áherslur hófu innreið sína, þ.e. áherslur sem breyttu kjörnum fulltrúum þjóða í hagsmunaverði alþjóðlegra stórfyrirtækja og stofnana sem seilast eftir áhrifum og valdi, m.a. á Íslandi. [Alþjóðlegar stofnanir virðast hafa verið gerðar að einhvers konar öryggisneti fyrir stjórnmálamenn sem þjónað hafa þessu kerfi vel, sbr. Mark Rutte sem orðinn er aðalritari Nato og K. Jakobsdóttur sem komin er í góða stöðu hjá WHO]. 

Nánast allir vestrænir stjórnmálamenn eru í andarteppu af hneykslun yfir tollahækkunum Trumps, en sjá ekki bjálkann í eigin auga. ESB, sem ný ríkisstjórn Íslands sér í hillingum, er í raun n.k. haftasamtök, sem hafa reist tolla- og innflutningsmúra á ytri landamærum. Rifja má t.d. upp meðferðina (hótanir og þvingunarráðstafanir) sem Bretar máttu sæta frá hendi ESB eftir Brexit. 

Öfugt við flesta frambjóðendur hér á Íslandi og víðar í Evrópu ætlar Trump að standa við þau loforð sem hann gaf kjósendum sínum. Það er eitthvað alveg nýtt í stjórnmálum 21. aldar, sem síðustu ár hafa að mestu snúist um kynjafræði og svikin loforð: Hann virðist ekki vera einn af þeim sem lofar öllu til að komast í valdastólinn en gerir svo allt annað þegar hann er sestur þar. Trump veit að Kanadamenn eru ekki í neinni stöðu til að fara í tollastríð við USA af því að Bandaríkjamenn geta sjálfir framleitt nánast allt sem þeir flytja inn frá Kanada. 

Sem sagt: Nýir tímar eru að ganga í garð, þar sem stórveldi heimsins munu í auknum mæli fara að huga að því að byggja upp (að nýju) eigin innviði. Þetta setur þá kröfu á íslensk stjórnvöld að slíkt hið sama verði gert á Íslandi og stjórn komið á málaflokka sem stjórnleysi hefur ríkt í árum saman. Þar geta menn horft til stefnumála Lýðræðisflokksins: Leggja niður hælisleitendakerfið; hagræða (og skera niður) í ríkisrekstri; efla íslenskan iðnað og innlenda matvælaframleiðslu; beina fjármunum í innviðauppbyggingu; taka til í stjórnsýslunni, taka stjórnmálaflokka af ríkisjötunni (sem og fjölmiðla), efla hagsmunagæslu fyrir Ísland innan EES og endurnýja pólitíska hugsun á Íslandi. Ef þetta verður ekki gert núna mun það reynast Íslendingum mjög dýrkeypt á næstu árum. 

Já, það eru nýir tímar að renna upp, þar sem kjörnir fulltrúar verða að sinna meginhlutverki sínu aftur, sem er hagsmunagæsla fyrir land sitt og þjóð. Þetta voru áherslur mínar í forsetaframboðoi og okkar í Lýðræðisflokknum í Alþingiskosningum. Um þessar áherslur dylgjaði fráfarandi formaður Sjálfstæðisflokksins með því að reyna að kenna þær við "öfgar", sem segir okkur allt sem segja þarf um flokkinn undir hans forystu sem orðinn var sósíaldemókratískkur, woke-flokkur með lítt dulið ESB blæti. Eina von Sjálfstæðisflokksins til að endurheimta trúverðugleika og til að geta staðið undir því að kallast hægri flokkur er að kosinn verði nýr formaður, sem hefur í hjarta sínu tileinkað sér hugsjónir flokksins um íhaldssama, klassíska frjálslyndisstefnu, sem NOTA BENE gengur ekki út á þjónkun við alþjóðastofnanir, kynjafræði eða meðvirkni með valdboðssinnuðum embættismönnum / yfirlýstum vinstri flokkum.  

Alþjóðavædd græðgi verður jaðarsett. Erlendum ríkjum og erlendum stórfyrirtækjum verður gert erfiðara að kaupa ræktarland og auðlindir annars staðar. Innantómur orðaflaumur mun verða afhjúpaður sem skrum og ósannindi. Iðnaðarframleiðsla mun flytjast aftur til Bandaríkjanna -og annarra ríkja sem munu sjá að þau verði að geta verið sjálfbærarari en þau eru nú. Í stað þess að orkuframleiðsluríki eins og Noregur (og Ísland af einhverjum ástæðum!) setji höfuðið í snöru ESB með því að samþykkja, að þarflausu, orkupakka ESB og taki þar með áhættu á stórfelldri hækkun orkuverðs innanlands, þá sjáum við nú viðsnúning í kortunum. Hver einasta þjóð þarf að vera sjálfri sér nóg í orkuframleiðslu og hafa fulla stjórn á þeim málum. Það, ásamt því að setja sín eigin lög, heitir fullveldi - og í því felst engin harðlína, heldur aðeins hrein skynsemi og sjálfsögð ábyrgð á eigin hagsmunum og eigin framtíð. 

Nýr tími er runninn upp og þeir tímar eru að að baki þar sem íslenskir stjórnmálamenn komast upp með að sýna ósjálfstæði, ákvarðanafælni og meðvirkni með því að flytja inn erlendar reglur í massavís og vanhugsaðar kreddur (svo sem loftslagsbábiljur) og skaða þar með íslenska hagsmuni. 

Ef nota má aftur myndlíkinguna frá í gær um þjóðarskútuna, þá blása vindarnir nú úr allt annarri átt en þeir gerðu áður. Kunni íslensk stjórnvöld eitthvað fyrir sér á því sviði sem hér um ræðir ber þeim að endurstilla seglin og rétta skútuna af, ef ekki á illa að fara. Það þarf m.ö.o. snör handtök og fumlaus vinnubrögð, þar sem hagsmunir Íslands verða settir í fyrsta sæti aftur, en hagsmunir ESB og annarra í neðri sæti. Til þess þarf annað viðmót en hroka og yfirlæti. Við skulum eiga vinsamleg samskipti við aðrar þjóðir og leiðtoga þeirra, án þess að gefa afslátt af okkar eigin gildum og án þess að skaða eigin hagsmuni. Í því felst m.a. að ráðherrar Íslands eiga ekki að vera stríðsæsingamenn. 

[P.S. Lesendum Mbl.is er bent á hvaðan fréttavefur Morgunblaðsins sækir sínar upplýsingar, þ.e. til NYT, NBC og Reuters, sem vísað er til neðst í þessari frétt, en enginn af þessum fréttaveitum flokkast undir að vera borgaralega sinnaðar. Enn og aftur afhjúpast að öfugt við Morgunblaðið sjálft lýtur Mbl ekki ritstjórnarlegu aðhaldi eins og þessi vefur ætti að gera, a.m.k. meðan Árvakur vill kallast borgaraleg, hægri sinnuð útgáfa].

 

Kanada og Mexíkó mæta Trump af hörku

Höfum við mannskap á þingi og í ríkisstjórn sem getur siglt þjóðarskútunni í heila höfn?

Í Aþenu til forna, þar sem lýðræðið er talið hafa fæðst, notuðu menn myndlíkingu um siglingu til að útskýra markmið pólitískra kosninga, þ.e. að velja hæfasta fólkið. Enginn í ríkinu (skipinu) er betur settur ef æðstu ráðamenn (skipstjórnendur) þekkja ekki lögmálin sem allir menn verða að virða ef ekki á illa að fara. Froðusnakkarar geta litið vel út við stýrið, en engin áhöfn er örugg í slíkum höndum þegar stormar fara að blása og öldur að rísa.

Mennirnir eru ljósverur í þeim skilningi að þeir þrá sannleika, birtu, hlýju og kærleika. Til eru lífverur á jörðinni sem þrífast vel í myrkri og stunda þar blóðuga lífsbaráttu, en maðurinn er ekki þannig gerður, sbr. ótal dæmi úr sögunni um að menn (konur eru líka menn) hafi fórnað lífi sínu, eignum, heilsu, stöðu og öryggi sínu til að verja það sem þau töldu gott, fagurt og satt. 

Vegna útbreiddrar spillingar á Íslandi, vegna mistaka í vali á æðstu stjórnendum, vegna þess að menn hafa misst sjónar á þeim ljósum sem lýst hafa mannkyninu leið í gegnum dimmustu kafla sögunnar, þá er íslensk þjóð á rangri braut, sem mun enda með árekstri / strandi ef ekkert verður að gert. Við höfum fallið í þá gryfju að kalla hið illa gott og hið góða illt. Við höfum reynt að gera myrkur að ljósi og ljós að myrkri, hið ramma sætt og hið sæta rammt. Þessar röngu áherslur endurspeglast í menntamálum þjóðarinnar, pólitískum ræðum og daglegum fréttaflutningi. 

Ísland er frábært land og hefur verið góður staður til að búa á, þangað til nýlega. Við bjuggum í öruggu, samheldnu, frjálsu samfélagi og þrátt fyrir mismunandi pólitískar skoðanir gátum við verið sammála um það sem mestu skiptir, þ.a. hvað teldist gott og illt. Nú hefur þessi samstaða raskast og afleiðingarnar birtast í margvíslegum neikvæðum myndum. Það versta er þó að Íslendingar vilja ekki færa umræðuna upp á æðra plan, vilja ekki heyra minnst á helstu ljósbera mannkynsins, svo sem Jesú Krist, Sókrates eða aðra síðari tíma menn. Nei, þeir halda að stjórnmál eigi bara að snúast um peninga, um það hvernig við getum klórað augun úr hvert öðru, þjónað valdinu (en ekki sannleikanum / Guði) og viðhaldið örlítið lengur þeirri ímynd að allt sé í góðu lagi. En þjóð án áttavita, án siglingafræðinga, án góðra skipstjórnenda getur ekki átt farsæla siglingu. 

Af þessari ástæðu deili ég hér 50 atriða lista sem veitir yfirlit yfir grundvallaratriði klassískrar, vestrænnar, heimspekilegrar, guðfræðilegrar, kristinnar hugsunar, sem unninn hefur verið upp úr skrifum Aristótelesar, heilags Ágústínusar og Tómasar frá Akvínó. 

1. Sannleikurinn er til, og við getum þekkt hann.
2. Trú og rökhyggja eru ekki andstæðir pólar.
3. Alheimurinn er skipulagður, ekki óreiðukenndur.
4. Illska er ekki eiginlegt fyrirbæri, heldur skortur á gæsku. 
5. Hamingjan felst í því að þekkja og elska Guð.
6. Viljinn fylgir því sem hugurinn skilgreinir sem gott.
7. Við syndgum þegar við ruglum saman minni gæðum og æðstu gæðum.
8. Dyggðugt líf byggir á vana, ekki tilfinningu. 
9. Hugrekki er ekki skortur á ótta, heldur stjórn á honum.
10. Lög eiga að byggjast á visku, ekki aðeins valdi.
11. Réttlæti felst í því að hver og einn fái það sem hann á skilið að fá. 
12. Frelsi er ekki að fá að gera hvað sem er, heldur að velja hið góða.
13. Mannssálin er ódauðleg.
14. Líkaminn er ekki fangelsi heldur hluti af því hver við erum.
15. Englarnir eru til og eru hreinir vitsmunir.
16. Allt sem hreyfist er hreyft af einhverju öðru.
17. Það hlýtur að vera fyrsti hreyfandinn (e. first mover) sem hreyfir allt annað.
18. Æðsta tegund þekkingar er speki.
19. Auðmýkt er að sjá hlutina eins og þeir eru.
20. Hroki blindar okkur gagnvart sannleikanum.
21. Hugurinn er gerður fyrir sannleika eins og augað er gert fyrir ljós.
22. Sérhver skapaður hlutur hefur tilgang.
23. Fegurð endurspeglar guðlegt skipulag.
24. Illska uppfyllir ekkert.
25. Kærleikur er að vilja öðrum hið góða.
26. Jafnvel bestu hugsanir okkar eru aðeins leiftur af speki Guðs.
27. Menntun ætti að móta heilsteypta manneskju. 
28. Skynsemi og skilningarvit vinna saman.
29. Við berum ábyrgð á vali okkar.
30. Venja móta persónuleikann.
31. Stærstu bardagarnir eiga sér stað innan sálarinnar.
32. Vel skipulagt líf leiðir til friðar.
33. Sannleikurinn er ekki alltaf það sem við viljum heyra.
34. Þögn hjálpar okkur að heyra spekina.
35. Vinna er hluti af mannlegri reisn.
36. Aðgerðaleysi leiðir til lasta.
37. Þekking án dyggðar er hættuleg.
38. Besta lífið er það sem beinist að Guði.
39. Hæsta verk skynseminnar er íhugun.
40. Mesti kærleikurinn er vinátta við Guð.
41. Sérhver aðgerð ætti að beinast að hinu góða.
42. Við vorum sköpuð fyrir eilífð, ekki aðeins hið stundlega.
43. Veikleiki réttlætir ekki lesti. 
44. Mesta gleðin kemur frá hinum æðstu gæðum.
45. Sannleikurinn breytist ekki eftir skoðunum.
46. Heimurinn er skiljanlegur vegna þess að hann kemur frá skynsamlegum Guði.
47. Vitur maður leitar sannleikans, jafnvel þegar það er erfitt.
48. Guð er ekki í samkeppni við sköpun sína.
49. Að þekkja og elska Guð er tilgangur lífsins.
50. Góð röksemdafærsla er betri en hávær skoðun.