Siðareglur blaðamanna og ,,óvinsælar skoðanir"

Siðareglur Blaðamannafélags Íslands byggja á þeim grunni að upplýsingum sé miðlað ,,á sanngjarnan og heiðarlegan hátt." Þessar kröfur geta skolast til þegar verið er að semja fyrirsagnir til að fá ,,smelli", sbr. umfjöllun Smartlands mbl.is og á visir.ir í gær um viðtal Sölva Tryggvasonar við mig. Blaðamenn á framangreindum miðlum mega eiga það að þau kunna að búa til krassandi fyrirsagnir, en fyrrgreindar kröfur siðareglnanna mega ekki gleymast. Í viðtalinu kom skýrt fram að ég kalli EBS ekki ,,pabba", heldur JG sem ættleiddi mig og gekk mér í föður stað. Svona ,,smáatriði" skipta máli þegar verið er að slá upp fyrirsögnum um einkalíf fólks. Með sama hætti er misvísandi að tala um ,,síðustu orð" þegar samhengið segir skýrlega allt annað. 

Þótt framangreind vinnubrögð hafi vissulega stungið í augun réttlæta þau ekki lengri umfjöllun. Hitt er meira umhugsunarefni, hvort það sé rétt lýsing að ég hafi ,,vakið athygli fyrir að viðra óvinsælar skoðanir". Ætli það sé óvinsælt að vilja verja lýðræðislega stjórnarhætti? Er óvinsælt að gagnrýna taumlausa innleiðingu Alþingis á erlendu regluverki? Er illa séð að menn leggi áherslu á valddreifingu í stað valdasamþjöppunar? Vilja Íslendingar ekki heyra á það minnst að þeir borgi of háa skatta eða að valdamenn bruðli með skattpeninga okkar? Getur verið að flestir Íslendingar séu þá hæstánægðir með að fjármunum okkar sé varið í stríðsrekstur erlendis, skemmtiferðir embættismanna og fokdýrar skrautveislur í Hörpu? Er óvinsælt að minna á að vald ríkisins stafar frá þjóðinni og að handhafar ríkisvalds starfi því í umboði okkar? Er illa séð að minna á þá staðreynd að stofnanir ríkisins voru settar á fót til að þjóna almenningi, en ekki öfugt? Getur verið að Íslendingar vilji ekki heyra á það minnst að við eigum ráðstöfunarrétt yfir eigin líkama? Hvers virði er sá réttur ef við ráðum því ekki sjálf hverju við látum sprauta okkur með? Eru Íslendingar svo hrifnir af opinberu eftirliti að ekki megi gagnrýna stöðugt vaxandi gagnasöfnun um okkur? Er óvinsælt að spyrja hvort Íslendingar séu svo ofurseldir óttanum að þeir séu tilbúnir til að afsala sér borgaralegu frelsi í hendur valdamanna í skiptum fyrir falskt öryggi? Eru kjósendur ánægðir með það að stjórnmálaflokkarnir vinni þvert gegn stefnuskrám sínum, vanvirði skuldbindingar sínar og svíki kosningaloforð?

Meðal hverra eru slíkar skoðanir ,,óvínsælar"? Eru þær kannski fyrst og fremst óvinsælar meðal þeirra sem hafa mesta hagsmuni af því að viðhalda ríkjandi ástandi, þ.e. meðal þeirra sem sitja dýpst í valdakerfinu og hafa hag af því að ekkert breytist? Spurningar og skoðanir af framangrendum toga eru vissulega varla mjög vinsælar meðal atvinnustjórnmálamanna sem finnst þægilegt að láta aðra taka ákvarðanir fyrir sig. Þær eru líka vafalaust óvinsælar meðal blaðamanna sem vilja vera á opinberum styrkjum, meðal starfsmanna stjórnmálaflokka og ríkisstofnana sem fitna á opinberu framfæri, meðal sérfræðinga sem ríkið hefur valið að borga (meðan þeir hafa ,,réttar" skoðanir). EN: Getur verið að þessar skoðanir séu ekkert svo óvinsælar meðal almennings / kjósenda / venjulegs, vinnandi almúga sem er þreyttur á því að vinna rúmlega hálft árið fyrir hið opinbera og hefur fengið nóg af ,,beturvitum" sem vilja hafa vit fyrir okkur og segja okkur hvaða skoðanir séu leyfilegar / réttar / vinsælar? Getur verið að ,,Jón á bolnum" sé búinn að sjá í gegnum það hvernig fjölmiðlar vinna grímulaust að því að hafa áhrif á skoðanamótun (í þágu valdhafa)? Það er tímabært að fólk fari að tala út frá eigin brjósti og hætti að ritskoða sjálft sig út frá því sem okkur er sagt að sé ,,óvinsælt". Samviska okkar, kæri lesandi, skiptir á endanum meira máli en stundarvinsældir. 

Á næstu dögum mun ég taka hér til skoðunar nokkur atriði sem valdamenn (með stuðningi ríkisstyrktra fjölmiðla) vilja að Íslendingar hirði ekki um. Þar mun ég fyrst taka til skoðunar grundvallarhugtakið lýðveldi.