Hlutleysi Íslands er hornsteinn íslenskrar utanríkisstefnu

Með sambandslögunum 1918 var lýst yfir "ævarandi hlutleysi" Íslands. Hlutleysi hefur verið grundvallarviðmið í íslenskri utanríkisstefnu frá árinu 1918 og frá þessari stefnu hafa stjórnvöld ekki vikið. Herverndarsamningurinn við Bandaríkin breytir þessu ekki. 

"Arnar Þór benti á að hlutleysisstefna Íslandshafi verið við lýði í gegnum báðar heimsstyrjaldir og hafi jafnvel lifað af inngöngu Íslands í Atlantshafsbandalagið. Sú stefna hafi aldrei verið formlega felld úr gildi og sé því enn hluti af þeirri meginreglu sem utanríkisstefna Íslands byggir á. Hann vakti athygli á því að samkvæmt íslenskum hegningarlögum sé það refsivert að stofna til gjörða sem setja öryggi ríkisins í hættu og að sú hætta geti skapast ef stjórnvöld færa Ísland inn í hernaðarlegt samkomulag sem gengur gegn hlutleysisstefnunni.

Hernaðaruppbygging ESB brýtur gegn hefðbundinni stefnu Íslands

Arnar Þór gagnrýndi sérstaklega hvernig íslensk stjórnvöld virðast nú draga Ísland inn í aukið samstarf við Evrópusambandið á sviði hernaðar og öryggismála. Hann sagði að þar væri verið að taka þátt í ferli sem snúist ekki aðeins um tæknilegt samstarf heldur grundvallarbreytingu á stöðu Íslands á alþjóðavettvangi. Með því að tengja Ísland við hernaðarbandalög Evrópu sé verið að veikja hlutleysisstefnuna í reynd og þar með brjóta gegn þeirri löggjöf sem verndar sjálfstæði og öryggi ríkisins.

Lagaákvæði gilda þrátt fyrir pólitíska stefnu

Arnar bendir á að pólitísk stefnumótun breyti ekki þeirri staðreynd að lögin gilda. Hann sagði að íslensk stjórnvöld geti ekki farið fram hjá ákvæðum stjórnarskrár eða hegningarlaga með því að vísa til breyttra aðstæðna eða erlends þrýstings. Ef gripið sé til aðgerða sem grafa undan hlutleysi og þar með setja fullveldi Íslands í hættu sé það álitamál hvort um sé að ræða refsiverða háttsemi sem varðar við lög.

Þjóðin á rétt á vernd gegn ábyrgðarlausri hernaðartilfærslu

Arnar lagði mikla áherslu á að íslenskur almenningur eigi rétt á að stjórnvöld virði þá stefnu sem verið hefur hornsteinn íslenskrar utanríkisstefnu í rúma öld. Hann sagði að það sé skylda stjórnvalda að gæta að öryggi og sjálfstæði þjóðarinnar með því að virða þau lög sem tryggja hlutleysi Íslands.

Í þessu samhengi sagði hann að það sé ekki síst mikilvægt að uppræta þá hugsun að hlutleysisstefnan sé úrelt eða óþörf. Hún hafi reynst Íslandi vel og verið lykillinn að því að landið hafi haldið sjálfstæði og friði í gegnum öld pólitískra og hernaðartengdra átaka. Að ráðast gegn henni í nafni nýrra alþjóðlegra stefna eða samruna sé ekki aðeins pólitísk áhætta heldur lagaleg ábyrgð sem kalli á aðkallandi umræðu um stjórnskipuleg mörk og ábyrgð æðstu stjórnvalda í landinu."

Ofangreind umfjöllun er úr samtali okkar Péturs Gunnlaugssonar í gær á Útvarpi sögu. Hlusta má á allt viðtalið hér.