Ísland, ESB og Sovét / ÞK, Ursula og Brezhnev

Eitt megineinkenni þeirrar stjórnskipunar sem Íslendingar hafa búið við á lýðveldistímanum er ráðherraábyrgð. þessi ábyrgð grundvallast á því að kjósendur veita tilteknum flokkum umboð sitt í kosningum og flokkarnir koma sér svo saman um ríkisstjórn og hver flokkur í ríkisstjórn velur ráðherra. Samkvæmt þessu fyrirkomulagi annast ráðherrar, undir eftirliti forsætisráðherra, daglega stjórn landsins, en stjórnarandstaðan hefur það hlutverk að veita aðhald og benda á aðrar leiðir. Telji kjósendur að bæði stjórn og stjórnarandstaða séu að bregðast trausti eða misfara með það vald sem þeim hefur verið falið að annast (tímabundið), þá er það lýðræðislegur réttur (og skylda) almennings að láta í sér heyra og kalla valdamenn til ábyrgðar. Í vestrænum samfélögum hefur þetta verið viðurkennt grundvallaratriði, a.m.k. þar til nú, að ráðherrar æmta og skræmta yfir gagnrýni og aðhaldi með því t.d. að líkja sjálfum sér við ríkisstofnanir, kvarta undan þöggun, veifa öfgastimpli og segjast vilja "standa vörð um EES samninginn" án þess þó að ávarpa stjórnarskrána með sömu virðingu. Forveri núverandi utanríkisráðherra gengur svo langt að kalla þetta "árás á lýðveldið". Um sjónarmið kærenda má nánar heyra / lesa hér, hér, hér og hér.

Engin hefð er fyrir því á Vesturlöndum, a.m.k. ekki frá lokum einveldistímans, að ráðamenn teljist holdgervingar ríkisins eða lýðveldisins. Konungar fyrri alda töldu sig vissulega lögin holdi klædd (lat. lex animata) og menn eins og Loðvík XIV. fullyrtu í sjálfumgleði "ríkið, það er ég". En þeir tímar eru löngu liðnir, a.m.k. hér í hinum vestræna heimi, að ráðamenn geti talað þannig og þóst móðgaðir yfir því að almenningur vilji virkja þá ábyrgð sem ráðherrar hafa sjálfir undirgengist með því að taka um valdataumana.

En allt verður þetta kannski skiljanlegra þegar haft er í huga að fólkið sem heldur um valdataumana á Íslandi nú um stundir lítur ekki á vestræna stjórnskipun sem eitthvað til að verja og vernda, heldur vilja taka upp nýtt stjórnarfar, innflutt frá Brussel, með lögum sem Íslendingar fá hvorki að semja né fella úr gildi, heldur innleiða hérlendis, hvort sem okkur líkar betur eða verr, því við séum skyldug til þess samkvæmt EES samningnum sem hengdur hefur verið eins og myllusteinn um háls Alþingis. Á þessu bloggi hefur áður verið bent á óþægilegar samlíkingar milli ESB nútímans og Sovétríkjanna sálugu. ESB leggur sig nú í líma við að takmarka tjáningarfrelsið. USSR framfylgdi strangri ritskoðun sem gekk að lokum svo langt að bannað var með lögum að gagnrýna æðstu stjórnendur, sem hlóðu viðurkenningum hver á annan og lifðu í öðrum heimi en fólkið í landinu.