Réttarríkið er meira en leikmynd

Réttarríkið felur í sér þrjár grunnhugmyndir:

• Ríkið hefur ekki vald til að beita almenning þvingun nema innan ramma laga.
• Allir eru jafnir fyrir lögunum og lágmarksréttindi verður að virða: Lágmarkið er líf, frelsi og eignaréttur. Lögin verða að vernda okkur fyrir handahófskenndum inngripum á þessum sviðum. 
• Dómstólar eiga að verja þessi grundvallaratriði / grundvallarrétt. Sjá til þess að ríkið virði þessar hömlur og haldi sig innan þeirra valdmarka sem lögin veita þeim.

 Í kófinu var þessu snúið á hvolf og réttarríkið umbreyttist í sóttvarnaríki, án þess að lögfræðingar þessa lands andæfðu því. Réttlætingin fyrir þessari umbreytingu byggðist á skírskotun til valdsins, þ.e. ríkið hafi vegna ytri aðstæðna vald til að skerða réttindi almennings og þar með breyta þeim úr frjálsum borgurum í ófrjálsa þegna. Íslendingar (og fleiri þjóðir) gengu af göflunum í frelsisskerðingum og opinberri valdbeitingu, í andstöðu við grunnhugmyndir réttarríkisins.  

Mannréttindi er ekki eitthvað sem við þiggjum að gjöf frá ríkinu. Á öllum tímum þurfa menn að standa gegn viðleitni valdhafa til að svipta menn lágmarksrétti.

Í gær mælti ég hér gegn því að Alþingi sé umbreytt í leikhús. Í sama anda - og með vísan til atburða síðustu missera - skal hér áréttað að almennir borgarar verða að halda vöku sinni og standa gegn því að valdhafar grafi undan réttarríkinu þar til ekkert stendur eftir annað en leikmynd, óstöðug hrákasmíði, sem fellur  í fyrstu vindhviðu.