Hugur og óhugur, ljós og myrkur, togast á í árslok

Það var ekki fyrr en í gær að ég heyrði af þeim orðum núverandi fjármálaráðherra að hún setti fyrirvara við það að þjóðin ætti að fá að kjósa beint um það hvort sótt yrði um aðild að ESB. Þessi orð lét hún falla í hlaðvarpi Eyjunnar fyrr í þessum mánuði. Orðrétt má lesa ummæli hennar hér: 

„Ég held að við fáum ekki aðra niðurstöðu en það að það að taka upp einhliða gjaldmiðil sé vond hugmynd. Ef við ætlum að taka upp annan gjaldmiðil þá þýðir það að við ætlum að taka upp evru og það gerum við með því að ganga í Evrópusambandið sem er pólitískt stór ákvörðun sem hefur áhrif á mjög margt annað í samfélaginu en gjaldmiðlamálin og krónuna.“ [Leturbr. AÞJ]

En þurfum við ekki að klára þá umræðu? Hún var aldrei kláruð hér.

„Nei, nei. Það var rætt um það í fjögur ár með ríkisstjórn sem var klofin í því hvort við ættum að ganga inn í ESB án þess að ræða um þá þætti sem voru langstærstir.“

Þeim var haldið bara í gíslingu.

„Ég myndi ekki vilja endurtaka þann leik,“ segir Þórdís Kolbrún. „Ég held að það sé þá alla vega grundvallaratriði að ríkisstjórn sem ætlar að fara að sækja um aðild að Evrópusambandinu hafði þá áhuga og vilja á því að Ísland gangi í Evrópusambandið og sé þá með umboð til þess að gera það.“

En þarf ekki bara að kanna hug þjóðarinnar?

„Það gerum við auðvitað í kosningum. Við könnum hug þjóðarinnar til ýmissa mála.“

Þarf ekki bara að kjósa um þetta sérstaklega? Fá það á hreint – fólk er að segja svo margt með atkvæði sínu annað en þetta.

„Já, já, ég veit það. Ég veit að það eru sumir sem eru miklir talsmenn þjóðaratkvæðagreiðslu og það kann að hljóma andlýðræðislegt þegar ég segist hafa fyrirvara á þjóðaratkvæðagreiðslu. Ég lít svo á að stjórnmálamenn taki það að sér að vinna fyrir hönd þjóðarinnar og fólks sem kýs þá." [Leturbr. AÞJ]

Það verður að segjast hreint út, að þessi ummæli fylla mig óhug. Íslensk lagahefð og frjálslynd vestræn lýðræðishefð hvíla á þeim hornsteini að allt vald ríkisins stafi frá þjóðinni, m.ö.o. að vald ríkisins sé sótt til almennings. Í því felst að stjórnmálamenn hafa aðeins tímabundið umboð og takmarkað. Valdið kemur neðan frá og upp, en ekki ofan frá og niður. Að varaformaður Sjálfstæðisflokksins hafi látið tilvitnuð orð frá sér fara fyllir mig einkennilegri blöndu af sorg og ónotum, því eins og hún sjálf segir blasir við að slík ákvörðun myndi hafa mjög víðtæk og afdrifarík áhrif á íslenskt samfélag. Af því leiðir að fram þyrfti að fara mjög ítarleg umræða um málið í aðdraganda þjóðaratkvæðagreiðslu, því tímasetningar geta einnig skipt hér miklu máli. Aðstæður á alþjóðlegum vettvangi og í samskiptum okkar við ESB geta gjörbreyst á einu kjörtímabili. Frumskylda kjörinna fulltrúa er að þjóna kjósendum sínum, ekki eigin hagsmunum eða eigin áhugamálum, ekki erlendu valdi, ekki utanaðkomandi þrýstingi.

Óþægindin minnka ekki við að lesa yfirlýsingar tveggja ágætra þingmanna Sjálfstæðisflokksins, Óla Björns Kárasonar og Jóns Gunnarssonar, sem benda til að þeir séu báðir þjakaðir af innri baráttu og finnist þeir vera að bregðast hugsjónum sínum í þessu ríkisstjórnarsamstarfi. Til hvers eru menn í pólitík ef þeir vinna gegn eigin sannfæringu og víkja sér undan því að standa (og falla) með eigin sannfæringu? En lengi skal manninn reyna og vonandi benda yfirlýsingar þeirra til þess að við sjáum stjórnmálin færast í betri átt á árinu 2024.

Í miðjum öllum þessum döpru hugsunum berst mér tölvuskeyti, sem lýsir upp daginn og veitir nýja von: 

Það fer vel á því að senda þér kveðju nú í árslok.    Ég vil þakka þér af heilum hug fyrir allt það botnlausa og óeigingjarna starf sem þú hefur unnið að undanförnu.  Allt er það svo ríkt að innihaldi, jákvætt og mikilvægt að það hálfa væri afrek.  Ég hef aldrei eins oft lent í þeirri stöðu gagnvart nokkrum manni að hafa hugsað sem svo: „ já, þetta hefði ég einmitt viljað sagt hafa, og það hefði dugað mér til að leggjast glaður til hvílu þann daginn“.   Ég veit að þér finnst hræðilega lítið miða, en þannig er alltaf með menn í þinni stöðu.  Manni finnst ekkert gerast, jafnvel þó svo dropinn holi steininn hraðar en nokkurn tímann fyrr.  Ég hygg að það séu þúsundir manna sama sinnis og við og það fólk hefur áhrif langt inn í raðir þeirra sem velta samfélagsmálum lítið fyrir sér.

Ég verð áfram reiðubúinn að bera vatn í skrúðgarðinn sem þú ræktar í ræðu og riti, ég mun dreifa skrifum og flytja mál þitt, og okkar, sem víðast.  Vonandi tekst að gera það með þeim skýrleika og þeirri yfirvegun sem þarf til að jurtin vaxi og dafni.   Að svo mæltu óska ég þér og þínum alls hins besta á nýju ári og alla ókomna daga.

Netverjum hér þakka ég lesturinn á árinu sem er að líða um leið og ég óska öllum gleðilegs árs - og friðar.

 

Athugasemdir

[Einar Sveinn Hálfdánarson, 2.1.2024 kl. 00:11]

Gleðilegt ár Arnar Þór

Mér finnst þú ekki skilja varaformann Sjálfstæðisflokksins rétt. Er hún ekki að vísa til fulltrúalýðræðis? Þess hins sama og og ríkir víðast hvar í lýðræðislönduunum. Ég vona að þú sért ekki að snúa út úr orðum hennar; það væri óheiðarlegt að mínu mati. Sjálfur geri ég mönnum aldrei upp skoðanir. Stundum finnst mér jaðra við að þú gerir það þegar hentar.

Ef ég skil hana rétt, þá er ég sammála henni. Þjóðararatkvæðagreiðslur eru, að mínu mati, sjaldan til þess fallnar að ná fram niðurstöðu í mikilvægum málum.