Bætt umræða, betri samskipti

Allir áhugamenn um málfrelsi og lýðræði ættu að kynna sér sögu Speakers´ Corner í Hyde Park í London. Þar fóru áður fram aftökur og samkvæmt opinberri tölfræði voru meira en fimmtíu þúsund manns hengdir í gálgunum sem þarna stóðu á árunum 1196 til 1783. Allir þeir sem dæmdir voru til dauða áttu rétt á að mæla fram eina hinstu ræðu. Sumir játuðu en aðrir notuðu tækifærið til að lýsa yfir sakleysi sínu eða til að gagnrýna yfirvöld. Þarna var vinsæll samkomustaður borgarbúa um aldir en vegna óláta voru aftökurnar um síðir færðar inn fyrir fangelsismúrana í Newgate. Áfram var þó haldið með ræðuhöld og mótmæli í Hyde Park og sá andi lifir þar enn í dag. 

En hvað með Ísland? Förum við vel með okkar eigið málfrelsi? Virðum við málfrelsi annarra? Verjum við það eða reynum við að skerða það? Á samfélagsmiðlum má því miður víða finna umræðuþræði sem endurspegla ómenningu, neikvæðni og niðurrif. Málfrelsið og hinn frjálsi umræðuvettvangur er æðasláttur lýðræðisins. Ástæða er hins vegar til þess að minna marga umræðuþátttakendur á að fara með gát. Ekkert æðakerfi þolir stöðuga innspýtingu á óhreinindum og aðgát skal höfð í nærveru sálar.  

Áður en við óhreinkum okkar eigin vefsíður eða annarra með óvönduðu orðavali mættum við spyrja okkur hvort við myndum segja þetta upphátt við þann sem um er rætt. Í Hyde Park stíga menn upp á kassann, brýna raustina, láta móðan mása um alls kyns hugðarefni og bregðast við mögulegum mótbárum viðstaddra. Þar stendur fólk augliti til auglitis í orðræðu og skoðanaskiptum. Í netheimum er nálægðin engin og sú fjarlægð er gjarnan skjól þeirra sem hafa hæst og reiða hæst til höggs, stundum jafnvel í skjóli nafnleysis. Við það þurfum við e.t.v. að sætta okkur í anda málfrelsis en standa um leið eins öflugan vörð um vandaða umræðuhefð og nokkur kostur er á.

Með allt þetta í huga skrifaði ég þessa grein sem birtist á Krossgötum í gær, en á þessu sviði getur forseti lýðveldisins gegnt leiðandi hlutverki sem gæslumaður lýðræðis og réttarfars. Forseti er í einstakri stöðu til að tendra kyndil málfrelsis og hvetja Íslendinga til að standa vörð um þann loga.