Gera Íslendingar minni kröfur en aðrar Norðurlandaþjóðir?

Málefni Ingu Sæland og Flokks fólksins eru nokkuð góður prófsteinn á stöðu réttarríkis og lýðræðis á íslandi: Hvað láta Íslendingar bjóða sér í samanburði við aðrar Norðurlandaþjóðoir? 

Af handahófi má rifja upp dæmi frá Norðurlöndum: Ráðherra í Noregi sagði af sér árið 2024 eftir að upp komst um ritstuld í lokaritgerð hennar í háskóla. Annar ráðherra þar sagði af sér árið 2023 eftir að hafa m.a. keypt hlutabréf í vopnaframleiðslufyrirtæki áður en ríkisstjórnin gerði svo samning við það fyrirtæki. Þriðja dæmið er um ráðherra sem þurfti að segja af sér eftir að upp komst um að hann hafði verið ótrúr eiginkonu sinni. Fjórða dæmið er um afsögn ráðherra fyrir að hafa ferðast til óvinveitts ríkis (Íran) í sumarfríi og hafa tekið símann með sér, en ekki sagt samráðherrum sínum frá ferð sinni. Í Danmörku sagði ráðherra af sér 2020 fyrir að hafa fyrirskipað dráp á þúsundum minka án viðunandi lagastoðar. Þar sagði annar ráðherra af sér árið 2013 fyrir að hafa sagt þinginu ósatt. Í Svíþjóð sögðu tveir ráðherrar af sér árið 2017 vegna þess að tölvukerfi landsins (ökuleyfisskrá + ökutækjaskrá) sem geymdu persónuupplýsingar stóðust ekki öryggispróf. Árið (1995) sagði sænskur ráðherra af sér fyrir að hafa notað kreditkort ríkisins til eigin nota, nánar tiltekið til að kaupa súkkulaði, sígarettur o.fl. fyrir um 5000 evrúr. Ráðherrann sem þar átti í hlut, Mona Salin, endurgreiddi upphæðina umsvifalaust, en það dugði ekki til: 66% Svía töldu hana óhæfa til að gegna stöðu ráðherrastöðu.Í Svíþjóð þurftu tveir ráðherrar að segja af sér árið 2006: Öðrum hafði láðst að upplýsa um frístundahús sem hún átti, en hinn ráðherrann hafði notað opinbert fé til að greiða afnotagjöld af sjónvarpi. Fleiri dæmi mætti nefna. 

Í viðtali við Mbl viðurkenndi Inga Sæland að fyrirsvarsmenn Flokks fólksins hefðu vitað af "formgalla" en engu að síður tekið við ríkisstyrk til flokksins. Enn er óupplýst hvað varð um þessa fjármuni. 

Aðalsmerki réttarríkis er að þar eru allir jafnir fyrir lögunum. Þar gilda lögin m.ö.o. ekki bara um suma. Sem dómari fékk ég inn á borð til mín mál eins af "okkar minnstu bræðrum" sem m.a. var ákærður fyrir að hafa tekið koníakspela ófrjálsri hendi. Þar hafði lögregla rannsakað og sent málið til ákæruvalds sem gaf út ákæru og krafðist refsingar. Með þessu er ég alls ekki að staðhæfa að framganga Ingu Sæland sé refsiverð, heldur aðeins að undirstrika að í stjórnmálum, eins og annars staðar - og þó kannski sérstaklega í stjórnmálum - verður að halda ákveðin prinsipp í heiðri, því annars föllum við á fleiri en einu prófi: Þá erum við ekki alvöru lýðveldi, heldur bananalýðveldi, ekki réttarríki, heldur lagskipt spillingarríki. 

"Dýr myndi Hafliði allur" er íslenskt máltæki sem vísar til himinhárra bótagreiðslna sem Hafliði Másson lögsögumaður fékk dæmdar á 12. öld fyrir minniháttar líkamstjón, sem almúginn þurfti að sæta bótalaust.  

Hvar stendur lýðveldið Ísland í samanburði við þjóðveldið? Hvar kröfur gera Íslendingar til ráðherra sinna í samanburði við aðrar Norðurlandaþjóðir?

 

Mikil misbeiting á ráðherravaldi

Athugasemdir

[Kjartan Eggertsson, 28.1.2025 kl. 20:03]

Það er rétt að lagabókstafurinn segir eitt, en svo virðist sem skilningur á textanum sé léttvægt túlkaður.  Markmiðið með styrkveitingum til stjórnamálaflokka er að hjálpa til við lýðræðislega umræðu og starfsemi.  Lög kveða á um hámarks framlög frá einstaklingum og lögaðilum og samhliða þeim reglum leggur ríkissjóður fram fé til starfseminnar.  Það sjá allir sem vilja sjá að það er ekki hægt að mismuna flokkum á Alþingi á þeirri forsendu að félagsform þeirra sé með ólikum hætti.

Á sama tíma og nokkrir flokkar fá styrki frá ríkinu fá aðrir flokkar ekki neitt vegna órökstuddrar reiknireglu um að þeir þurfi að fá 2.5% atkvæða í kosningum.  Sú regla er alvarlegt brot á lýðræðinu og öllum hugmyndum um jöfnuð og heiðarleika.  Auðvitað eiga allir sem á annaðborð eiga einhver hljómgrunn á meðal kjósenda að njóta stykja sem miðast við kjörfylgi.  Það þarf ekkert að rökstyðja það neitt nánar, það sjá allir sem hafa einhvern snefil af heiðarlegri hugsun að taka undir það.

Ég skora á þá sem á Alþingi sitja að taka þessar reglur upp og breyta þeim þannig að allir þeir sem einhver atkvæði hlutu í síðustu kosningum njóti styrks í hlutfalli við kjörfylgi, - að allir þeir sem þátt tóku í síðust kosningum fá notið stykja.

[jósef Ásmundsson (IP-tala skráð) 28.1.2025 kl. 21:16]

Nokkuð sammála síðasta ræðumanni þó ég telji nú reyndar óþarft að stjórnmálaflokkarnir séu styrktir með þessu móti úr ríkissjóði. Það er hægt með öðrum hætti að sjá til þess að frambjóðendur sitji við sama borð. En ef lýðræðisreglum væri fylgt ætti 1,7 % atkvæða að vera nóg til að frambjóðandi kæmist á þing. Flokksræðið kemur svolítið í veg fyrir það.