Arnar Þór Jónsson

Með sambandslögunum 1918 var lýst yfir "ævarandi hlutleysi" Íslands. Hlutleysi hefur verið grundvallarviðmið í íslenskri utanríkisstefnu frá árinu 1918 og frá þessari stefnu hafa stjórnvöld ekki vikið. Herverndarsamningurinn við Bandaríkin breytir þessu ekki. 

"Arnar Þór benti á að hlutleysisstefna Íslandshafi verið við lýði í gegnum báðar heimsstyrjaldir og hafi jafnvel lifað af inngöngu Íslands í Atlantshafsbandalagið. Sú stefna hafi aldrei verið formlega felld úr gildi og sé því enn hluti af þeirri meginreglu sem utanríkisstefna Íslands byggir á. Hann vakti athygli á því að samkvæmt íslenskum hegningarlögum sé það refsivert að stofna til gjörða sem setja öryggi ríkisins í hættu og að sú hætta geti skapast ef stjórnvöld færa Ísland inn í hernaðarlegt samkomulag sem gengur gegn hlutleysisstefnunni.

Hernaðaruppbygging ESB brýtur gegn hefðbundinni stefnu Íslands

Arnar Þór gagnrýndi sérstaklega hvernig íslensk stjórnvöld virðast nú draga Ísland inn í aukið samstarf við Evrópusambandið á sviði hernaðar og öryggismála. Hann sagði að þar væri verið að taka þátt í ferli sem snúist ekki aðeins um tæknilegt samstarf heldur grundvallarbreytingu á stöðu Íslands á alþjóðavettvangi. Með því að tengja Ísland við hernaðarbandalög Evrópu sé verið að veikja hlutleysisstefnuna í reynd og þar með brjóta gegn þeirri löggjöf sem verndar sjálfstæði og öryggi ríkisins.

Lagaákvæði gilda þrátt fyrir pólitíska stefnu

Arnar bendir á að pólitísk stefnumótun breyti ekki þeirri staðreynd að lögin gilda. Hann sagði að íslensk stjórnvöld geti ekki farið fram hjá ákvæðum stjórnarskrár eða hegningarlaga með því að vísa til breyttra aðstæðna eða erlends þrýstings. Ef gripið sé til aðgerða sem grafa undan hlutleysi og þar með setja fullveldi Íslands í hættu sé það álitamál hvort um sé að ræða refsiverða háttsemi sem varðar við lög.

Þjóðin á rétt á vernd gegn ábyrgðarlausri hernaðartilfærslu

Arnar lagði mikla áherslu á að íslenskur almenningur eigi rétt á að stjórnvöld virði þá stefnu sem verið hefur hornsteinn íslenskrar utanríkisstefnu í rúma öld. Hann sagði að það sé skylda stjórnvalda að gæta að öryggi og sjálfstæði þjóðarinnar með því að virða þau lög sem tryggja hlutleysi Íslands.

Í þessu samhengi sagði hann að það sé ekki síst mikilvægt að uppræta þá hugsun að hlutleysisstefnan sé úrelt eða óþörf. Hún hafi reynst Íslandi vel og verið lykillinn að því að landið hafi haldið sjálfstæði og friði í gegnum öld pólitískra og hernaðartengdra átaka. Að ráðast gegn henni í nafni nýrra alþjóðlegra stefna eða samruna sé ekki aðeins pólitísk áhætta heldur lagaleg ábyrgð sem kalli á aðkallandi umræðu um stjórnskipuleg mörk og ábyrgð æðstu stjórnvalda í landinu."

Ofangreind umfjöllun er úr samtali okkar Péturs Gunnlaugssonar í gær á Útvarpi sögu. Hlusta má á allt viðtalið hér.

Þegar Hæstiréttur Íslands tók til starfa 16. febrúar 1920 var það stór áfangi fyrir íslenska þjóð, því fullveldi felur ekki aðeins í sér að íslensk lög séu sett af lýðræðilega kjörnu Alþingi, heldur einnig að æðsta túlkunarvald um þau lög sé hjá íslenskum dómstólum. Um þetta er stjórnarskráin nr. 33/1944 alveg skýr. 

Í umræðu um frumvarpið um bókun 35 hefur ekki verið lögð nægileg áhersla á það hvernig frumvarpið veikir þetta eftirlitshlutverk Hæstaréttar Íslands og framselur í reynd dómsvald úr landi því í framkvæmd er æðsta úrskurðarvald um Evrópurétt hjá dómstól ESB. Í því samhengi öllu hafa reglur ESB um fjórfrelsið tekið sæti einhvers konar „yfirstjórnarskrár“, sem allt annað verður að lúta. 

Við stöndum á krossgötum sem gefa verður gaum að: Í stað þess að treysta endurskoðunar- og aðhaldshlutverk Alþingis og íslenskra dómstóla miðar frumvarpið að því að veikja lýðræðislegar undirstöður íslenska ríkisins og ofurselja okkur kerfi sem setur markaðshyggju á oddinn sem æðsta markmið og efsta gildi. Líf Íslendinga lýtur ekki svo einföldum lögmálum og stjórnvöldum ber að taka tillit til fleiri hagsmuna og samræma þá eftir fremsta megni. Það er hið klassíska hlutverk stjórnmálamanna. Frumvarpið um bókun 35 er afsprengi annars konar nálgunar, þar sem sjónarhornið hefur verið þrengt og öllum öðrum hagsmunum en þeim fjárhagslegu er ýtt til hliðar. Allt sem stendur í vegi fyrir eða hægir á markaðsviðskiptum skal víkja, þ.m.t. stjórn á innflytjendamálum, miðlun ódýrrar raforku til heimila og fyrirtækja, lýðræðisleg valddreifing o.fl. 

Úr þjóðsögunum þekkjum við frásagnir af mönnum sem á krossgötum mættu efnislegum freistingum og annað hvort stóðust þær eða féllu á prófinu með óafturkræfum afleiðingum. Íslensk þjóð stendur nú á slíkum krossgötum. Runnin er upp örlagastund í sögu þjóðarinnar. 

Að gefnu tilefni og í framhaldi af spurningu sem til mín var beint á fésbókinni um frumvarpið um bókun 35 vil ég segja þetta: 

Á fundi með utanríkismálanefnd Alþingis sl. mánudag minnti ég þingmenn á að þeir sækja umboð sitt til íslenskra kjósenda. Í því umboði felst engin heimild til að afhenda stjórnartauma, ríkisvald og löggjafarvald, í hendur erlendra valdastofnana. Ég tel að frumvarpið um bókun 35 sé ófullburða, vanhugsað og standist ekki gagnvart mikilvægustu grundvallarreglum stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944. Því ber þingmönnum skylda til að stöðva frumvarpið í nefnd. Takist það ekki ber þingheimi að kjósa gegn því að frumvarpið verði að lögum, því það felur í raun í sér aðför að stjórnskipun íslenska lýðveldisins. Að öðrum kosti bregðast þingmenn því drengskaparheiti sem þeir hafa unnið að stjórnarskránni og væru með því, í reynd, að grafa undan henni eftir stjórnskipulega ólögmætum og ólýðræðislegum leiðum sem allt eins mætti líta á sem brot gegn öryggi og sjálfstæði lýðveldisins Íslands, sem jafna mætti við ólögmæta ríkisvaldsyfirtöku, sem ótvírætt hefði ófyrirsjáanlegar og mögulega grafalvarlegar afleiðingar í för með sér fyrir samfélagið allt.

Landráð er stórt orð, en vísar til þess þegar menn fremja verknað sem miðar að því að "ráða íslenska ríkið undir erlend yfirráð". Þótt stjórnarskráin nefni landráð ekki sérstaklega þá leggur hún grunninn að völdum og ábyrgð (og þar með fullveldi) íslenska lýðveldisins. Athafnir ráðamanna sem brjóta gegn fullveldinu og stjórnskipun landsins kunna að því að falla undir skilgreiningu á landráðum og fyrir það væri unnt að saksækja hlutaðeigandi á grundvelli X. kafla alm.hgl. nr. 19/1940.

Morgunblaðið birtir þessa dagana greinaflokk eftir lagaprófessor sem vill að stofnaður verði íslenskur her. Því fleiri sem greinarnar verða og því meira sem hugsað er um málefnið verður betur ljóst að hugmyndin er glórulaus. Þeirri ábendingu ætti ég auðvitað að koma á framfæri í Morgunblaðinu sjálfu, en ég missti húmorinn fyrir að skrifa í Moggann þegar fyrir lá að þetta gamalgróna dagblað, sem kallast vill borgaralegt og hægri sinnað vildi styðja konu í æðsta embætti þjóðarinnar sem lýst hefur því yfir að hún vilji leyfa fóstureyðingar fram að fæðingu.

Málflutningur um íslenskan her getur hljómað eins og falleg músík í eyrum stjórnmálamanna og -rótgróinna stjórnmálaflokka, sem (eins og Morgunblaðið) hafa slitnað af rótum sínum og dunda sér löngum stundum við að halda á lofti klikkuðum (woke) hugmyndum í stað þess að verja hugsjónir sínar og stefnumið í þágu íslensks almennings. Hernaðarhyggja er nýtt eftirlæti allra áhugamanna um woke-isma, hvort sem þeir aðhyllast vinstristefnu eða hnattvæðingarstefnu, en mörkin þarna á milli verða sífellt óljósari. Þeir sem tala gegn vígbúnaðarkapphlaupi, hatri og hervæðingu mega vænta þess að vera kallaðir „harðlínumenn“ eða jafnvel „öfgamenn“, og þessir stimplar verða breiðari með hverjum deginum og ná nú yfir þá Íslendinga sem aðhyllast enn hina klassísku sjálfstæðisstefnu, Bandaríkjamenn sem studdu stefnu Demókrata fyrir ca. 15 árum og Breta sem sakna gamla, góða Íhaldsflokksins. Málflutningur um íslenskan her hentar vel Sjálfstæðisflokki 21. aldar, sem misst hefur tengsl við venjulegt fólk, því hinn svokallaði „Sjálfstæðisflokkur“ nútímans gæti séð í þessu tækifæri til að fá að tala um mikilvægi sjálfstæðis og grafa um leið undan því í verki (eins og XD hefur gert með ítrekuðum stuðningi við frumvarpið um bókun 35). Stofnun íslensks hers gæti líkað opnað tækifæri fyrir alla þingflokka til að vinna saman (undir merkjum pólitísks rétttrúnaðar) að því að hlaða undir flokksgæðinga sína í alls kyns nefndum og ráðum og stjórnum. Hér skapast auðvitað líka tækifæri (fyrir réttu mennina) til að stofna fyrirtæki um vopnainnflutning sem fengju opinn aðgang að fjárhirslum ríkisins. Ef ná má þessum markmiðum með skrautyrðum og hástemmdu tali úr ræðustól Alþingis skiptir engu máli þótt kjarnafylgi flokkanna haldi áfram að fjarlægjast þá, því enn má sækja peninga úr ríkissjóði og jafnvel hækka greiðslur með því að uppfæra lög um stjórnmálaflokka.

En hvað á íslenskur her að verja? M.ö.o. hver eru þau verðmæti sem íslenskur almenningur gæti talið svo dýrmæt að verja beri þau með byssum og blóði? Er það landið sem kjörnir fulltrúar okkar í sveitarstjórnum ætla, án andmæla frá almenningi, að afhenda erlendum fjárfestum undir vindorkuver um leið og kjörnir fulltrúar okkar á Alþingi hafa opnað þær flóðgáttir með innleiðingu regluverks frá ESB? Er það tungumálið okkar sem stjórnvöld vinna að því að jaðarsetja, án andmæla frá almenningi? Er það kvenfrelsið og jafnréttið sem (án andmæla frá almenningi) mun fyrirsjáanlega eyðast samhliða vexti trúarbragða sem kenna að konur séu réttlægri körlum?

Hvað á að verja með vopnum sem Íslendingar vilja ekki verja með lögum?

Sem fámenn örþjóð í stóru landi hafa Íslendingar ekki haft tök á að verjast með vopnum. Lögin hafa verið vopn okkar, sbr. m.a. sjálfstæðisbaráttu 19. aldar, þorskastríðin, útfærslu efnahagslögsögunnar, Ice-save málin og neyðarlögin eftir fjármálahrunið.

Firring ráðamanna, flokka og ríkisstyrktra fjölmiðla er orðin algjör ef gefa á þeirri hugmynd undir fótinn að örþjóð eins og Íslendingar geti varist með innlendum her, á sama tíma og eina vopn þjóðarinnar, íslensk lög, er slegið úr höndum hennar með lagasetningu um bókun 35 og síðar beinni aðild að ESB, allt í þeim tilgangi að gera erlend lög rétthærri almennum lögum frá Alþingi.

Höfundur er lögmaður sem gerði tvær úrslitatilraunir árið 2024 til að vekja Íslendinga af værum svefni.

[Greinin birtist fyrst á visir.is 19.3.2025].

	Átti „mjög gott“ spjall við Selenskí
Ábyrgðarmaður færslu Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt